Fysieke mishandeling, emotionele mishandeling, seksueel misbruik,… Het zijn thema’s waar ik vrijwel dagelijks mee te maken krijg. Dit is vaak (niet altijd, maar jammer genoeg erg vaak) de onderliggende oorzaak van de issues rond zelfvertrouwen waar mijn cliënten vandaag tegenaan lopen. Ze hebben als kind geen of veel te weinig onvoorwaardelijke liefde ontvangen, waardoor ze geleerd hebben om zichzelf NIET graag te zien. Elk kind wordt immers met een gezonde dosis zelfliefde geboren. Als we het moeilijk vinden om onszelf graag te zien, dan is dit omdat we dit tijdens ons leven aangeleerd hebben.
Maar naast deze vreselijke vormen van kindermishandeling die niemand zou mogen meemaken, is er nog één die we echt niet mogen onderschatten: emotionele verwaarlozing.
Wat is emotionele verwaarlozing?
Emotionele verwaarlozing wil zeggen dat je als kind niet de aandacht, liefde, erkenning en waardering hebt gekregen die je nodig had om gezond te ontwikkelen en opgroeien. Als kind is de erkenning en liefde die we krijgen van onze ouders de belangrijkste voedingsbron voor de ontwikkeling van onze zelfwaarde. Als we hier niet voldoende van ontvangen, dan zal onze zelfwaarde zich niet volwaardig ontwikkelen. Net zoals onze groei negatief beïnvloed wordt als we onvoldoende eten en drinken krijgen.
Emotionele verwaarlozing is een stille moordenaar. Het gaat om de afwezigheid van iets, waardoor het veel minder duidelijk en opvallend is. Mensen die het slachtoffer zijn van emotionele verwaarlozing hebben dan ook vaak de neiging om wat hen overkomen is te minimaliseren (zeker als op materieel vlak alles beschikbaar was). ‘Het was toch niet zo erg’, ‘er zijn mensen die veel ergere dingen hebben meegemaakt’, ‘ja maar ik ben nooit geslagen of zo’ zijn uitspraken die erg vaak naar voor komen. Desalniettemin zijn de gevolgen van emotionele verwaarlozing absoluut niet te onderschatten.
Wat zijn de gevolgen van emotionele verwaarlozing?
Er zijn enkele typische ‘symptomen’ die gepaard gaan met emotionele verwaarlozing:
– Overgevoeligheid of afgesneden zijn van je emoties
– Gevoelig voor verslavingen
– Zeer streng en hard zijn voor jezelf, jezelf niet graag zien
– Saboterende patronen zoals perfectionisme, people pleasen, overpresteren, controledrang, ontwijkend of uitstelgedrag,…
– Een aanhoudende leegte binnen, (overheersende) gevoelens van eenzaamheid
– Gevoelig voor afwijzing
Ik ga hieronder graag wat dieper in op elk van deze symptomen.
Als kind gebruiken we onze ouders als spiegel om te leren omgaan met alle emoties die we ervaren. De manier waarop onze ouders met emoties (zowel die van zichzelf, als die van jou als kind) omgaan, is ons voorbeeld om om te gaan met onze eigen emotionele wereld. Als je ouders zelf, om welke reden dan ook, emotioneel niet of minder stabiel zijn, dan heeft dit dus een erg grote impact. Emotionele verwaarlozing heeft dan ook erg vaak als gevolg dat je worstelt met emoties. Dit kan zich uiten in overgevoeligheid aan de ene kant, ofwel het afgesneden zijn van je emoties langs de andere kant. Dit gaat vaak gepaard met een verhoogde gevoeligheid voor allerhande verslavingen (drank, drugs, seks, gokken, gamen, werken,…) die vaak helpen om tijdelijk de emoties af te vlakken, maar ons des te vatbaarder maakt eens de roes is uitgewerkt.
Als je emoties als kind geen ruimte kregen omdat je ouders met teveel andere dingen bezig waren (zoals werk), omdat ze worstelden met zichzelf (bv. door psychische problemen of moeilijke omstandigheden zoals een echtscheiding), omdat ze de lat zodanig hoog legden en altijd perfectie van je verwachtten,…dan heeft dit een erg grote impact op je zelfwaarde. Het gebrek aan erkenning, liefde en afstemming zorgt ervoor dat je als kind het gevoel ontwikkelt dat er iets mis is met jou. Je voelt je niet geaccepteerd in je volle zijn wat vaak resulteert in een strenge innerlijke rechter.
Je leert dus als het ware om streng en hard te zijn voor jezelf, en jezelf niet graag te zien. Saboterende patronen zoals overpresteren, perfectionisme, people pleasen, controledrang,… steken de kop op. Maar ook ontwijk- en uitstelgedrag kunnen zich hierdoor manifesteren.
Je leeft continu met de onderliggende gedachte niet goed genoeg te zijn, geen liefde waard te zijn, een last te zijn,… waardoor je leven vaak een hele struggle wordt.
Iets wat telkens terugkomt als ik werk met mensen die het slachtoffer waren van emotionele verwaarlozing (en iets wat ik ook bij mezelf herken) is het gevoel een leegte in zich te dragen die nooit gevuld lijkt te kunnen worden. Alsof er een groot zwart gat in je zit dat oneindig diep is. Je hebt zo hard geleerd om jezelf niet graag te zien, dat liefde iets gevaarlijk wordt. Het past niet in de overtuiging dat je geen liefde waard bent, dus elke vorm van liefde die toch binnenkomt, verdwijnt in het alles-opslokkende-gat. Hoe graag je het ook wil bijhouden of omarmen, het gat is onverbiddelijk. Ik denk dat dit een gevoel is dat je niet kan begrijpen als je het niet zelf ervaren hebt. Intense gevoelens van eenzaamheid (ook al zijn er voldoende mensen rond je heen) kunnen erg overheersend zijn, en vaak een hopeloos gevoel met zich meebrengen.
Een ander gevolg van emotionele verwaarlozing is dat er vaak een extreme gevoeligheid voor afwijzing ontstaat. Mensen die het slachtoffer werden van emotionele verwaarlozing gaan vaak hele sterke copingsmechanismen ontwikkelen om afwijzing te voorkomen zoals:
– Perfectionisme: als ik zorg dat ik perfect ben, zal ik wel geaccepteerd worden
– People pleasen: als ik continu zorg voor anderen, zal ik wel geaccepteerd worden
– Overpresteren: als ik continu presteer, zal ik wel geaccepteerd worden
Dit zorgt ervoor dat je continu gefocust bent op jezelf bewijzen, wat natuurlijk erg zwaar doorweegt en voor heel wat overmatige stress zorgt. Bovendien valt afwijzing natuurlijk niet helemaal te vermijden (en als het niet van buitenaf komt, dan zal je innerlijke rechter wel zorgen dat je je afgewezen voelt), wat vaak heel hard binnenkomt en het gevoel van eigenwaarde nog meer onderuit haalt. In deze blog lees je trouwens over een mijn eigen ervaring met schaamte en afwijzing.
Wat kan je doen als je emotionele verwaarlozing hebt meegemaakt?
Zoals ondertussen wel duidelijk is geworden: de impact van emotionele verwaarlozing valt absoluut niet te onderschatten. Indien je hier niet mee aan de slag gaat, heeft het vaak een zeer destructieve impact op heel wat aspecten van je leven zoals je liefdesrelaties, je relatie met je kinderen, je carrière, je vriendschappen,…
Het is echter absoluut mogelijk om die destructieve impact tegen te gaan.
Als je slachtoffer was of bent van emotionele verwaarlozing, is het cruciaal om eerst en vooral ruimte te maken voor het gemis dat je ervaren hebt. Dit begint vaak met het benoemen van de emotionele verwaarlozing as such, en het erkennen van het feit dat je een slachtoffer bent. Jarenlang heb je immers jezelf als oorzaak van alle problemen gezien, waardoor je geen ruimte hebt gelaten voor alle negatieve emoties die je ervaren hebt zoals verdriet, boosheid, woede, pijn, teleurstelling,… Dit zijn wondes die aandacht, zorg, mildheid en liefde vragen, zodat ze stap voor stap kunnen helen. En erkennen dat deze wondes er zijn, is hierbij een eerste cruciale stap.
Eén van de onderdelen van deze stap in mijn begeleidingen is contact leggen met ‘de kleine versie van jezelf’ (ook wel innerlijk kind genoemd). Die versie van jezelf, die zoveel pijn ervaren heeft, zich zo alleen gevoeld heeft, die zoveel gemist heeft, laten weten dat je zijn/haar pijn erkent. En dat hij/zij niet langer alleen is. Dit zijn zeer intense en vaak zeer mooie momenten…
Daarnaast is het erg belangrijk om te leren om emoties op een aangepaste, gezonde manier toe te laten. Je moet je systeem leren dat emoties veilig zijn en er nu wél ruimte is om deze er te laten zijn. Dit is niet zozeer een cognitief verhaal, of iets dat je moet ‘weten’, dan wel iets dat je lichaam op een meer onbewust niveau moet ondervinden. Leren emoties omarmen en toelaten als dit vroeger niet veilig was, is een hele uitdaging en doe je best met de nodige professionele begeleiding.
En last but not least: leren om jezelf graag te zien. Zoals ik al vernoemde, wordt elk kind (zonder uitzondering) geboren met een gezonde dosis zelfliefde. Het is dus iets wat je ooit kon, maar dat heel erg diep verborgen ligt onder dikke lagen negatieve overtuigingen over jezelf die je je gaandeweg eigen gemaakt hebt. Het is belangrijk om stap voor stap die lagen bloot te leggen. Zo begin je stap voor stap het onderscheid te zien tussen enerzijds je rechter en saboteurs, die zich doorheen de jaren als een harnas rond je hebben gevormd, en je kern, je ware ik, anderzijds. Ook dit is vaak een intens en langdurig proces, maar wel een proces waarbij elk stapje je iets moois brengt, je wat dichter brengt bij het (her)ontdekken van jouw innerlijk licht en het ervaren van onvoorwaardelijke liefde voor jezelf.
Helen van emotionele verwaarlozing, het is niet iets wat je doet tussen de soep en de patatten. Het is een intens en langdurig proces, waar je jezelf echt ook de nodige hulp bij mag gunnen (iets wat ik bewust benadruk, want door het gebrek aan zelfwaarde heb je vaak de neiging om hulp te vermijden). Maar het aangaan van dit proces brengt zoveel moois en zoveel diepgang in je leven dat het echt meer dan de moeite waard wordt.
Herken je jezelf in deze blog? Weet dan dat ook jij niet met deze zware last hoeft te blijven rondlopen en er ook voor jou mogelijkheden zijn om hiermee aan de slag te gaan. Plan een vrijblijvende take-off sessie in, waarin we luisteren naar jouw verhaal en samen met jou kijken wat we voor jou kunnen betekenen. Meer dan welkom!